Zijn en doen zijn twee zijden van dezelfde medaille, namelijk: het leven. Het hebben van een juist idee over deze twee begrippen kan helpen om gezond te leven. Het beoefenen van aikido kan hierbij helpen.
Doen betekent actief bezig zijn. Zijn is waarnemen, ervaren, verbinding voelen. Zijn en doen zijn niet te scheiden, overlappen elkaar en hebben elkaar nodig. Als mens kun je niet iets doen zonder te zijn. Je kunt ook niet zijn zonder iets te doen. Zolang je leeft, doe je iets. Je lichaam doet ten slotte van alles vanzelf. Als mens kun je echter zozeer opgaan in iets doen, dat je vergeet te zijn. Je vergeet je verbondenheid. Zijn kun je, bij wijze van spreken, zien als een activiteit op zich. Als je erg hebt in je zijn noemen we dat bewust-zijn. Het is niet vanzelfsprekend om erg te hebben in je zijn als je actief bezig bent. Je gaat dan op in wat je doet en bent vaak gericht op wat je wilt bereiken in de toekomst. Door even “niets” te doen kun je je weer bewust worden van het moment, van je zijn, door het waar te nemen. Dat doe je bijvoorbeeld tijdens een meditatie. Let op: ‘bewust worden’ is hier uitdrukkelijk niet bedoeld als overdenken, want denken is een activiteit. Niets doen is vooral ook niet nadenken.
Doen en zijn hebben belangrijke invloed op je gezondheid en je relaties. Te veel aandacht voor doen, in de zin van iets willen bereiken, kan negatieve gevolgen hebben voor zowel je gezondheid als je relaties. Er is natuurlijk niks verkeerds aan iets willen bereiken, maar als dat ten koste gaat van je aanwezigheid op dit moment, dan is het logisch dat je belangrijke signalen mist vanuit je directe omgeving. Dat kan dramatische gevolgen hebben. Je kunt bijvoorbveeld onder een auto terecht komen of je echtgenoot kan op zoek gaan naar aandacht buiten het huwelijk. Te weinig aandacht voor je medemensen, zoals je vrouw, kinderen en collega’s, kan leiden tot slechte relaties met hen. Te weinig aandacht voor jezelf kan leiden tot een slechte gezondheid, zowel fysiek als mentaal. Goede relaties en goede gezondheid vragen dus om aandacht, om zijn. Maar alleen aandacht is natuurlijk niet voldoende. Aandacht behoort zich te vertalen naar een activiteit, iets doen. Alleen een goede mix van aandacht en actie houdt relaties en het lichaam gezond. Deze mix kan binnen relaties allerlei vormen aannemen: aanraken, spelen, dansen, kletsen, samenwerken, masseren, seks of gewoon stille aanwezigheid. De aandacht die het lichaam gezond maakt kan ook allerlei vormen aannemen. Zelfs bewust ademhalen en niets doen horen daarbij.
Wanneer doen en zijn op een gezonde manier samengaan, relativeert dit hetgeen je wilt bereiken. Het doel in de toekomst is niet langer het enige dat telt. Wanneer iets of iemand in het moment om aandacht vraagt, zul je dat waarnemen en zul je daar op een natuurlijke manier op reageren. Het kan zijn dat dit je plannen voor de toekomst, datgene wat je wilt bereiken, verandert, zonder dat je dit als een teleurstelling ervaart. Uiteindelijk zul je merken dat je minder dringend iets wilt gaan bereiken, maar dat je wel ideeën hebt over wat er kan gebeuren. Je blijft ontspannen, ook als je actief bezig bent.
Sommige mensen hebben meer behoefte aan actie, aan iets doen, dan anderen. Wanneer je je natuurlijke impulsen combineert met bewust zijn, dan zit er een automatische rem en sturing op je activiteiten. Je hebt aandacht voor wat aandacht vraagt.
Vraag en antwoord
Vraag: Hoe breng ik doen en zijn in evenwicht? Hoe kan ik in de thuispraktijk oefenen?
Antwoord: Zijn oefen je door waar te nemen (zonder woorden): je eigen lichaam, de mensen om je heen, de ruimte waar je bent. Ervaar de verbinding met jezelf, de ander, het universum. Als je dit op een goede manier doet, merk je dat je ontspant. Dit kun je ook omdraaien. Door te ontspannen zul je meer zijn. Aikido-oefeningen kunnen je helpen om zijn en doen op een goede manier af te stemmen. Doe zo vaak je wilt, bijvoorbeeld elke dag, enkele akido-oefeningen.
Vraag: kan ik ook zijn tijdens het doen of moet ik echt minder doen om meer te zijn?
Antwoord: Wanneer je te sterk doelgericht bezig bent, als dat al je aandacht vraagt, moet je inderdaad minder doen om meer te zijn. Dus, zolang je ontspannen kunt blijven met aandacht in het nu, kun je doen wat je wilt. In het nu zijn hoeft in principe geen enkele rem te zetten op de hoeveelheid werk die je verzet. Sterker nog: wanneer je ontspannen kunt blijven kun je vaak meer werk verzetten.
Vraag: Zit zijn vooral in meditatie, bv elke dag een half uur of is zijn in alles?
Antwoord: Je kunt niet niet-zijn. Meditatie is zoveel mogelijk niets doen zodat er alleen zijn, waarneming, overblijft. Een correcte houding vergroot je mogelijkheden om waar te nemen, om open te zijn, om bewust te zijn. Door te mediteren in een correcte houding leert je wezen, je zijn, dat het er mag zijn ook al doe je niks, ben je niks aan het bereiken. Mediteer elke dag als daar ruimte voor is. Probeer een minimum van 20 minuten aan te houden. Er is geen maximum, maar twee keer 20 minuten of een keer een uur is al een flinke tijd.